ARAZİ İSİMLERİMİZ
Elmalık Kasabası, Çankırı’nın Orta ilçesine bağlıdır. Elmalık Kasabası’ndaki arazi isimlerine baktığımızda kültürün; ne kadar güçlü, değişmeyen ve kuşaktan kuşağa aktarılan önemli bir olgu olduğunu anlarız. Şöyle ki, Elvan Seydi Vakfiyesi’nin sınırlarını çizen arazi isimleri, hala bölgede geçerliliğini sürdürmektedir. Elvan Seydi Vakfiyesi’nin, Hicri 698 yılının Recep ayında oluşturulduğu düşünülürse (Miladi 1299) o tarihten, günümüze kadar bu isimlerin kullanılıyor olması, kültürümüzün ne derece güçlü olduğunu ortaya çıkarmaktadır.
Elmalık Kasabası’ndaki arazi isimlerini, üç ana başlık altında ele almaya çalışacağım. Birincisi: Elvan Seydi Vakfiyesi’nde adı geçen arazi isimleri. İkincisi: Elvan Seydi’nin, kerametlerinde adı geçen arazi isimleri. Üçüncüsü: Diğer arazi isimleri.
I. Elvan Seydi Vakfiyesi’nde Adı Geçen Arazi İsimleri
1. Bayraklı Dağı: Elmalık Kasabası’nın güneyindedir.
2. Aşkar Pınarı: Bayraklı Dağı’nın doğu eteğindedir.
3. Soğulca Oluk: Bayraklı Dağı’nın kuzey eteğindedir.
4. Çatdam: Elmalık Kasabası’nın güney doğusundadır.
5. İnderesi: Elmalık Kasabası’nın güney doğusunda, Çatdam’ın kuzey eteğindedir.
6. Yağlı Pınar: Elmalık Kasabası’nın kuzey doğusundadır.
7. Yoncalık Tepesi: Elmalık Kasabası’nın tam kuzeyindedir.
8. Boşluk gediği: Elmalık Kasabası’nın kuzey batısındadır.
9. Çoban Ovası: Elmalık Kasabası’nın güney batısındadır.
10. Delik Kaya Tepesi: Elmalık Kasabası’nın güney batısındadır.
11. Ak Çukur: Elmalık Kasabası’nın güney batısındadır.
II. Elvan Seydi’nin Kerametlerinde Adı Geçen Arazi İsimleri
Elvan Seydi Hazretleri’nin, kerametlerinde adı geçen arazi isimlerine geçmeden önce, Elmalık Kasabası’nda yediden yetmişe herkesin anlattığı Elvan Seydi’nin, “Kuş Kerametini” kısaca özetlemek istiyorum:
Elvan Seydi’nin yaşadığı dönemde av kuşlarına meraklı (Muhtemelen Elvan Seydi Vakfına Elmalık yöresindeki topraklarını bağışlayan, Ankara/Kalecik yöresinin Beyi, Mehmet Bey oğlu Mahmut Bey) olan bir bey vardır. Bu bey bir gün av sırasında çok sevdiği atmaca kuşunu, bir balaban kuşunu yakalamak üzereyken kaybeder. Bey, atmaca kuşunu bulmaları için adamlarını görevlendirir.
Beyin adamları kaybolan atmaca kuşunu bir türlü bulamazlar. Atmaca kuşunu ararken bir köyde, köylünün biri beyin adamlarına, “Sizin kuşunuzu, Dere Seydi’de Elvan Seydi diye bir eren var, o bulur” der. Bunun üzerine beyin adamları, doğruca Dere Seydi’ye gelirler ve halktan Elvan Seydi Hazretleri’ni sorarlar. Halk, Elvan Seydi’nin Dokuz Çam’da namaz kıldığını söyler.
Bunun üzerine beyin adamları, Dokuz Çam’a doğru yürümeye başlarlar. Ancak giderken kendi aralarında, “Bu zat, bizim kuşun yerini bilecekse mutlaka bir evliyadır. O zaman da, bizim içimizden geçirdiğimizi bilmesi lazım” diye kendi aralarında, her biri içinden bir şey geçirir. Beyin adamlarından birincisi; helva, ikincisi; elma, üçüncüsü de, bulmaya çalıştıkları atmaca kuşunu içinden geçirir.
Bu düşünceyle Elvan Seydi’nin yanına varırlar. Bu sırada namazını bitiren Elvan Seydi, onlardan birincisine, “al şu senin helvan”, çam ağacını sallayarak düşürdüğü elmayı uzatarak, ikincisine de “al şu senin elman” diye verir. Diğerine de, “şu karşı dağın yüzünde atmaca kuşunuz bir çalıya düştü. Onun önündeki dağa da, balaban kuşu bir çalıya düştü. İkisi de, öldü ölecek durumda, yetişirseniz kurtarırsınız” der. Beyin adamları, Elvan Seydi’nin söylediği dağa giderek atmaca ile balaban kuşunu bulurlar.
Elvan Seydi’nin çam ağacından elma düşürmesi kerametinin, Dere Seydi olan köyün adını Elmalı’ya dönüştürmüş olduğunu kasabanın yaşlıları belirtmektedirler. Elmalı adı da; Cumhuriyet döneminde, Elmalık şekline dönüştürülmüştür.
Elvan Seydi’nin, “Kuş Kerametini” kısaca anlattıktan sonra, bu keramete dayalı arazi isimlerini verebiliriz:
1. Atmaca Pınarı: Elmalık Kasabası’nın tam doğusundadır. Elvan Seydi’nin tarifi ile beyin adamlarının, atmaca kuşunu buldukları yerdir. İsmini bu kerametten almıştır.
2. Balaban Tepesi: Elmalık Kasabası’nın güney doğusundadır. Elvan Seydi’nin tarif ettiği ve beyin adamlarının balaban kuşunu buldukları tepedir. İsmini bu kerametten almıştır.
3. Dokuz Çam: Elmalık Kasabası’nın kuzey batısındadır. Elvan Seydi Hazretleri’nin, namazgahı olarak bilinmektedir.
Bu dile getirdiğimiz arazi isimleri, Elvan Seydi’nin yukarıda özetlediğimiz “Kuş kerametini” doğrular mahiyettedir.
III. Elmalık Kasabası’nın Diğer Arazi İsimleri
1. Hanımoğlu Sırtı, Kara Tepe: Aynı araziye verilen isimlerdir. Elmalık kasabası’nın güney batısındadır.
2. Buzluk Kayaları: Elmalık kasabası’nın güneyindedir. Burada on bir ay kar erimediğinden bu isim verilmiştir.
3. Höyük Sırtı, Çiçekli Yurt Yaylası: Elmalık Kasabası’nın güneyindedir.
4. Ayı Kayası, Kara Kaya, Yumruk kaya: Aynı araziye verilen isimler, Elmalık Kasabası’nın güneyindedir.
5. Kabacam: Elmalık Kasabası’nın güneyindedir.
6. Aktaş Sırtları: Elmalık Kasabası’nın güney doğusundadır.
7. Sakar Tepe: Elmalık Kasabası’nın güney doğusundadır.
8. Akça Pınar: Elmalık Kasabası’nın güney doğusundadır.
9. İsmail Tepesi: Elmalık Kasabası’nın güney doğusundadır.
10. Oyuk Kaşı: Elmalık Kasabası’nın tam doğusundadır.
11. Elvan tepesi: Elmalık Kasabası’nın tam doğusundadır.
12. Evliya Tepesi: Elmalık Kasabası’nın kuzey doğusundadır.
13. Hacı Osman Pınarı: Elmalık kasabası’nın kuzey doğusundadır.
14. Kavak Çayırı ve Tepesi: Elmalık Kasabası’nın kuzey doğusundadır.
15. Ak Pınar Tepesi: Elmalık Kasabası’nın tam kuzeyindedir.
16. Beş Pınarlar: Elmalık Kasabası’nın tam kuzeyindedir.
17. Battal Tepesi: Elmalık Kasabası’nın tam kuzeyindedir.
18. Cehennem Tepesi: Elmalık kasabası’nın tam kuzeyindedir.
19. Koca Tepe: Elmalık Kasabası’nın kuzey batısındadır.
20. Kapaklı Çeşme: Elmalık Kasabası’nın kuzey batısındadır.
21. Esebaca Deresi: Elmalık Kasabası’nın tam batısındadır.
22. Tuz Taşları: Elmalık Kasabası’nın tam batısındadır.
23. Cennet Pınarı: Elmalık Kasabası’nın güney batısındadır.
24. Deliklitaş Deresi: Elmalık Kasabası’nın güney batısındadır.
25. Tek Mezar Sırtı: Elmalık Kasabası’nın güney batısındadır.
Bu yazının hazırlanmasında, Elmalık Kasabası eski Belediye Başkanları’ndan rahmetli Hüseyin Topçu’nun emeği geçmiştir. Yanlış hatırlamıyorsam; vefatından kısa bir süre önce, muhtemelen 1994 yılı başlarında, kendisini Elmalık İlköğretim Okulu’na davet etmiş ve Elmalık Kasabası’nın geçmişine dair uzun uzadıya sohbet etmiştim. Bu yazı, ana hatlarıyla bu sohbetin bir ürünü olmuştur.
Zaman ne kadar da çabuk akıyor. Bu yazının son cümlelerini yazdığım şu dakikada, değerli Halil Karagöz’ün yaptığı ve Hüseyin Bey’le birlikte içtiğimiz çay geldi aklıma. Bir şairimiz, “Baki, kalan gökkubbede hoş bir sada imiş.” diyor. Gerçekten de öyle. Bugün ben bu vesileyle, rahmetli Hüseyin Topçu’yu “Hoş bir sada” olarak, rahmetle anıyorum. Belki Elmalıklı dostlar ve öğrencilerim de, bir gün gelir beni anarlar.
Kaynakça
Elvan Seydi Vakfiyesi, Başbakanlık Devlet Arşivi, 600 Numaralı Defter, s.241.
Ahmet Kangal, 16. Yüzyılda Tapu Tahrir Defterlerine Göre Çankırı (Basılmamış Dr. Tezi), Ankara, 1993.
Elmalık Belediyesi Eski Başkanlarından Hüseyin Topçu’nun anlattıkları, 1994.